5 S Nepali version
यहाँतपा को द र्घ अशं को नेपाल
अनवु ाद गरि एको छ, भाषागत पमा प
ट, नीति गत
पमा ससु गं त, र
भावना
मक
पमा स
ेषणशील बनाइएकैसाथ:
सविं विधान र सार्वभर्व ौमि कता स
ब
धी
तावि त नीति : नेपाल
मा अनव
ु
ाद
एआई (कृत्रि म ब
ुधि म
ा) को
योग समावेशी,
यायपर्णू र्णर पारदर्शी अनपु ाति क
ति नि धि
व
णाल
को
वर्द्धनका लागि गरि नुपर्छ।
लोकतान्त्रि क सहभागि ता गहि र्या उन, नागरि कको सहभागि ता र जवाफदेह
तालाई स
ुढ गर्न,र्न साथैनि र्णयर्ण
क्रि यामा जनतालाई सश
त बनाउन एआई उपकरणह
योग गरि नुपर्छ।
यवु ा, महि ला,
ामीण र सीमा
तकृत समदुायह
को सहभागि ता बढाउन नि र्णयर्ण लि नेउपकरणह
मा समान पहुँच
कायम गरि नुपर्छ। अनपु ाति क
ति नि धि
व स
ं या
मक मा
नभई वि
वास नि र्मा णको पनि मा
यम
हुनपुर्छ—नागरि क र लोकतान्त्रि क स
ं थाबीचको स
ब
धलाई मजबतु पार्दै।
पारदर्शि तर्शि ा, जवाफदेहि ता, र समावेशी सहभागि तामार्फत लोकतान्त्रि क स
ं थाह
मा नागरि कको वि
वास
पनु ः
थापना गरि नुपर्छ।
हामीलेनयाँराजनीति क सगं ठनको अ
यास स
ु गर्ने ल
य राखेका छ
—जसको आधार हुनेछ: सहभागी लोकत
,
समावेशीता र अनपु ाति क
ति नि धि
वमा आधारि त सरं चना, नि श्चि त कार्यकर्य ाल भएको नेत
ृव, र त
काल राष्ट्रि य
आव
यकता स
बोधन गर्ने योजनाह
।
पाँच “स” को सम
ष्टि कोण
हा
ो राजनीति क, आर्थि कर्थि र सामाजि क पनु र्नि र्मार्नि र्माणको मलू आधार नि
न पाँच “स” हुन:्
1. सम
ृ ध नेपाल
2. समानपु ाति क नेपाल
3.
वाधीन नेपाल
4. सशु ासि त नेपाल
5. सम
ुनत समाजवाद
नेपाल
यी पाँच “स” सम
ष्टि कोण (holistic approach) को
ति नि धि
व गर्दछन।् रा
को पनु र्नि र्मार्नि र्माण र
यक्ति को
समचिुचित वि कासका वि वि ध आयाममा यी श
दह
को सार्थकर्थ ता नि हि त छ।
हामी नागरि कलेकसर
यी सम
क्रि याबाट अघि ब
ने?
सम
ष्टि कोण भ
नालेनागरि क र सरोकारवालाह
को जीवि कोपार्जनर्ज
णाल
लाई स
पर्णू र्ण
पमा ब
ु ने
यास
हो—जहाँ
ाथमि क अवरोधह
पहि चान गरि न स
नेएक
यवहारि क मोडले वि कास गरि
छ।
नयाँवि क
पको त
काल कार्यसर्य चू ी
नयाँशक्ति नेपाल (SPN) वा Socailist Party of Nepal – Naya Shakti लेकेवल राजनीति क दलको
पमा
मा
होइन, नयाँयगु का नयाँमागह
परुा गर्न राजनीति क आ
दोलनको
पमा समेत काम गर्नेछ।
हामी नेपाल
राजनीति लाई इमानदार, सि
धा
तय
ुत र दरूदर्शी रणनीति , नीति , प
धति र स
ं कृति
वारा सम
ृ ध
बनाउनेछ
।
AI-सहायता
ा
त लोकतान्त्रि क शक्ति को
पमा, SPN को पाँचवटा म
ु य
ति ब
धता यी हुन:्
1. सम
ृ ध नेपाल (Prosperous Nepal)
2. समानपु ाति क नेपाल (Proportionate Nepal)
3.
वाधीन नेपाल (Sovereign Nepal)
4. सशु ासि त नेपाल (Well-governed Nepal)
5. सम
ुनत समाजवाद
नेपाल (Enriched Socialist Nepal)
वाधीनता (Sovereignty)
नेपालको सार्वभर्व ौमि कता र भौगोलि क अख
डताको सरं
ण र
वर्द्धन हा
ो म
ु य
ति ब
धता हो।
भारत र चीन ज
ता दईु ठूला रा
ह
को बीचको हा
ो भ-ूरणनीति क अव
थाको कुशल
यव
थापन गर्दै, हामी
राष्ट्रि य सरु
ा र पररा
नीति य
तो बनाउनेछ
जनु वर्तमर्त ान यगु को अन
ु प हो र रा
को गौरव बढाउनेछ।
हामी “दईु ढुंगाबीचको त
ल” होइन, “दईु वि कासशील छि मेक
बीचको गति शील पलु ” को
पमा नेपालको नयाँ
पहि चान बनाउनेछ
।
गति शील रा
वादको अ
यास गर्दै, हामी द
र्घकर्घ ाल
न परनि र्भरर्भ ताको अ
य गर्नेछ
र वि
व शान्ति मा योगदान
दि नेछ
।
AI र
वाधीनता (The Role of AI in Sovereignty)
AI को
योगलेनेपालको रणनीति क
वाय
ता र राष्ट्रि य लचि लोपनलाई बलि यो बनाउन स
छ — तर
यसका
लागि पर्वाू र्वाधार र शासनमा आधारभतू सधु ार अनि वार्य छ।
AI को
योगका स
भावि त
े
ह
:
● सीमा नि गरानी, पर्वू र्वचेतावनी
णाल
, र ग
ुतचर सरु
ा
● साइबर स
ं भतु ा — वि देशी ह
त
ेप, नि गरानी वा साइबर हमलाबाट जोगि न डि जि टल पर्वाू र्वाधार सरुक्षि त
पार्ने
● नीति गत योजना वि
लेषण — भारत, चीन र वि
व साझदे ारह
सँग स
ब
ध सधु ार्ने डटे ा-आधारि त
कूटनीति
●
े
ीय
यापार, स
पर्क मार्ग,र्ग
ोत
यव
थापन वि
लेषण
● गलत सचू ना पहि चान — नेपाल स
ब
धी
ामक
चारको
ति रोध
● डाटा
वामि
व र
थानीयकरण — शि
ा,
वा
य, वि
, र पहि चान
णाल
मा नेपाल
नि य
ण
कि न
वाधीनता बि ना AI लेसफल परि णाम दि न स
दैन?
● डाटा वि देशी
लेटफर्महर्म
लेसकं लन गर्छन,्नेपाल
वि कासमा
योग हुँदैन
● साइबर सरु
ा कमजोर हुँदा
णाल
मा वि देशी ह
त
ेप स
भव हु
छ
● नीति ह
बा
य
वार्थअर्थ नसु ार च
छन्
● नेपाल
आवाजह
ए
गोरि
मि क
पमा मेटि
छन्वा गलत
ति नि धि
व हु
छ
● नेपाल “डाटा उपनि वेश” वा “डि जि टल बफर जोन” ब
नेखतरा हु
छ
२१औ
शता
द
को लागि
गति शील रा
वाद (Progressive Nationalism)
हामी कुनैघणृ ामलू क रा
वाद होइन, जनकेन्द्रि त र वि
व सचेत रा
वादको वकालत गर्छौं :
● शोषणमखु ी वि देशी लगानी मोडले को स
टा आर्थि कर्थि
वाधीनता
● जाँचबि न नगरेको टे
नोलोजी नि र्भरर्भ ता होइन, डि जि टल
वराज
●
यापारि क समि करण होइन, गरि मामय कूटनीति
●
े
ीय सहयोगमा जोड,
ति
पर्धा
मक मनोवत्तिृत्तिमा होइन
AI को
योग नि गरानीका लागि होइन,
वाधीनताको लागि गरि नुपर्छ।
नेपाल वि देशी
वि धि को केवल
योगकर्ता होइन, आ
नो उ
दे
यअनसु ार
वि धि नि र्मा णकर्ता ब
नपुर्छ।
SPN को
ति ब
धता
AI यगु मा
वाधीनता कायम गर्न SPN लेडाटा
थानीयकरण,
वदेशी डि जि टल नव
वर्तनर्त , र
वि धि -कूटनीति क
तयार
सनिुनिश्चि त गर्नेछ।
गति शील रा
वाद, रणनीति क
प
टता, र जनपहि ला शासनमार्फत, नेपाल एउटा अस्थि र वि
वमा पनि
गौरवपर्णू र्णनेत
ृव
दान गर्न स
छ।
यदि तपा
लाई यो लेख लामो भए पनि पावरपोइ
ट/ब्रि फि ङ साम
ीमा सक्षिं क्षि
त ढंगलेरा
पु
यो भनेम
यसअनसु ार काटछाँट, डि जाइन र
लाइड टे
लेटह
पनि तयार गर्न स
छु। भ
नहुोस,्म सहयोग गर्छु।
२. समावेशी सम
ृधि (Equitable Prosperity)
स्पि एन (नयाँशक्ति ) को
मखु उ
दे
य र आधार भनेको हा
ो जीवनकालमैनेपाललाई सम
ृ ध र सखु ी रा
मा
पा
तरण गर्नु हो। हामी चाह
छ
कि पर्णू र्णगरि बी र बेरोजगार
अ
य होस—् बीस वर्षभिर्षभि
नेपाल म
यम
तरको
वि कास हासि ल गरोस—् र चाल
स वर्षभिर्षभि
सम
ृधि को शि खरमा पगु ोस।् हामी रोजगार
सि र्जनर्ज ा र सामाजि क
यायसँग जोडि एको आर्थि कर्थि व
ृधि को नीति लि नेछ
। यसका लागि , वि
तथा नि जी
े
को सझु ाव सहि त हामी
आर्थि कर्थि वि कास र सम
ृधि को कार्य
र्य म तयार गर
ती
गति मा कार्या
वयन गर्नेछ
।
हामी य
तो वि शि
ट र यथार्थपर्थ रक वि कास नीति अपनाउनेछ
जसलेवि कासको लाभ सबैवर्ग,र्ग
े
र समदुायमा
समान
पमा पर्याु र्याओस;्रा
य र नि जी
े
को सहकार्यमर्य ा आधारि त होस;्कृषि , उ
योग र सेवा
े
को स
तलिुलित
वि कासमा टेवा पर्याु र्याओस;्
म र
वि धि को सयं ोजन होस;्र आ
तरि क तथा बा
य लगानीलाई
यायसगं त ढंगले
समेटोस।् हा
ो वि कास नीति को मलू आधार वातावरणीय सरं
ण र दि गो वि कास हुनेछ। हामी भौति क सम
ृधि सँगै
जनताको मानसि क शान्ति र स
तष्तिुष्ति मा पनि
यान दि नेछ
।
हामी खो
ो नारा र भाषणमा होइन,
यवहारमा वि
वास गर्छौं । हामी दरू भवि
यमा होइन, हा
ो जीवनकालमै
समावेशी र सम
ृ ध नेपाल बनाउनेछ
।
समावेशी सम
ृ
धि मा एआईको भमिूमिका
कृत्रि म ब
ुधि म
ा (एआई) लेहा
ो वि कास ल
यह
ती
पमा हासि ल गर्न सघाउन स
छ—तर केवल
यति खेर
जब समावेशी शासन, समान डटे ा पहुँच, र
थानीय सहभागि ता सनिुनिश्चि त हु
छ।
एआईमार्फत समावेशी सम
ृधि मा सघाउन सकि ने
े
ह
:
●
ोत साधनको
मार्ट बाँडफाँट: डटे ा वि
लेषणका आधारमा
े
गत आव
यकताह
पहि चान गरेर
ोत
वि तरणलाई
भावकार
बनाउने।
● प्रि सि जन एग्रि क
चर (स
ू म कृषि ): सि ँचाइ, माटोको
वा
य, उ
पादन पर्वाू र्वानमु ानका लागि
ामीण
कि सानह
लाई एआई उपकरणमार्फत सश
त बनाउने।
● रोजगार: यवु ाह
लाई सीप र मागको
वत्तिृत्तिमा आधारि त रोजगार
सँग जडान गर्ने।
● समावेशी डि जि टल
लेटफर्महर्म
:
वा
य, शि
ा र सामाजि क सरु
ा सेवामा
थानीय भाषा र भेगको
पहुँचमा आधारि त एआई सहायता।
● वातावरणीय नि गरानी: वन वि नाश, जल सकं ट र
दषूणको वा
तवि क समय
याकि ङ
वारा दि गो योजना
नि र्मा ण।
● पर्वाू र्वानमु ान आधारि त पर्वाू र्वाधार योजना: जनस
ं या व
ृधि दर, सहर
करण, र
कोप जोखि मको वि
लेषणमा
आधारि त योजना वि कास।
सरं चनागत परि वर्तनर्त बि ना एआई असफल ह
ु
छ
एआई डटे ा माथि आधारि त हु
छ—तर
यो डटे ा समान
पमा सकं लन गरि एको हुनपुर्छ, केवल शहर
स
ा
त
े
ह
बाट होइन।
यो स
ं कृति क तथा भाषि क
पमा समावेशी हुनपुर्छ, र सहभागि तामलू क स
ं थाह
वारा
सकं लि त, न कि शोषणकार
सरं चनाबाट।
यदि सामाजि क
याय, समावेशी वि कास र सहभागी शासन
यव
था पर्णू
र्ण पमा कार्या
वयन गरि एन भने, एआई
नि
न कारणह
लेअसफल हु
छ:
● वर्गी य र जातीय पर्वाू र्वा
ह झ
काउनेवि कृत डटे ा
णाल
● पि छडि एका
े
ह
मा पर्वाू र्वाधार अभाव
● डि जि टल र आर्थि कर्थि फाइदामा उ
च वर्गकर्ग ो क
जा
● वि
वासको अभावलेनागरि कह
को एआईमाथि सहभागि ता घटाउने
जनकेन्द्रि त, एआई-सहाय सम
ृ
धि को मार्ग
साँचो सम
ृधि कुनैवि देशी मोडले लेथोपरेको एकै
कारको ल
य होइन—यो त नेपाल
जनताको वा
तवि कता,
सपना र सघं र्षमर्ष ा आधारि त या
ा हो।
जब:
● शासन
णाल
श
ुध र सहभागी हु
छ,
● वि कास
े
ीय र सामाजि क
पमा समावेशी हु
छ,
● सम
ृधि मा मानसि क शान्ति , सां
कृति क अख
डता र पारि स्थि ति क स
तलु न पनि समावेश हु
छ,
यति बेला एआई स
म य
हु
छ, वि कृति होइन।
याय र समावेशीताको बि ना एआई असमानताको
वर्धकर्ध मा
ै
हु
छ। तर ति नीह
को साथमा, यो भवि
यमा सबलै ाई साथमा लि एर अघि बढाउनेपलु ब
न स
छ।
स्पि एन (नयाँशक्ति ) यस
पा
तरणको नेत
ृव गर्न तयार छ—साहसी,
यवहारि क र त
ु
त।
३. समावेशी, समानपु ाति क
ति नि धि
वय
ुत, सहभागी लोकत
स्पि एन (नयाँशक्ति ) को अर्को मह
वपर्णू र्ण
ति ब
धता भनेको हालको औपचारि क र अन
ुठानमखु ी लोकत
लाई,
पार्टी भि
र रा
यभि
दबु,ैनेपालको वि शषे परि स्थि ति र आव
यकता झ
काउनेसमावेशी, समानपु ाति क
ति नि धि
वय
ुत र सहभागी लोकत
मा
पा
तरण गर्नु हो।
हामी गणत
, सघं ीयता, धर्मनिर्मनिरपे
ता र समावेशी समानपु ाति क
ति नि धि
वय
ुत लोकत
का आधारभतू
सि
धा
त
ति पर्णू र्ण
ति ब
ध हुनेछ
। हि माल, पहाड र तराई-मधेसका वि भि
न वर्ग,र्ग जाति ,
े
, लि गं तथा अ
य
पछाडि पारि एका समदुायह
को पार्टी र रा
यका सबैअगं ह
मा समावेशी समानपु ाति क
ति नि धि
व सनिुनिश्चि त
गरि नेछ।
यवु ाह
को
ति नि धि
व सबै
े
मा वि शषे
यान दि इनेछ।
पार्टी र रा
यमा रहेको अ
य
त के
कृत नि र
कुश चरि
अ
य गर्न हामी
य
र सहभागी लोकत
को
अ
यास गर्नेछ
। केह
यक्ति वा परि वार
वारा स
ाको द
ुपयोग र वर्च
र्च व अ
य गर्न,र्न “एक
यक्ति , एक
कार्यकर्य ार
पद, दईु कार्यकर्य ाल”, अ
वीकार गर्ने अधि कार, र नि र्वा चि त
ति नि धि लाई फि र्ता बोलाउनेअधि कार को
सि
धा
त अपनाइनेछ।
हामी वि
वास गर्छौं कि नेपालको हालको सविं विधानलेअपनाएको मि श्रि त नि र्वा चन
णाल
र ससं द
य शासन
णाल
लेदेशमा
थायी
व
याउन स
दैन, र राजनीति क
थायी
व बि ना आर्थि कर्थि वि कास र सम
ृधि स
भव छैन।
यसलै े, माथि उ
लेखि त
णाल
ह
परि वर्तनर्त गर्नुपर्नुर्छ, जसका लागि सविं विधान सशं ोधन आव
यक छ।
यसको लागि नागरि कह
लेकार्यपर्य ालि का र
यव
थापि काको
प
ट वि भाजन सनिुनिश्चि त गर्ने राष्ट्रि य अभि यान
सचं ालन गर्नुपर्नुर्छ, जसबाट
यव
थापि काका लागि समानपु ाति क नि र्वा चन
णाल
र कार्यपर्य ालि काका लागि
य
नि र्वा चन
णाल
लागूगर्न सकि
छ।
एआईमार्फत लोकतान्त्रि क
पा
तरण
कृत्रि म ब
ुधि म
ा (AI) यो लोकतान्त्रि क
ष्टि कोण साकार पार्न मह
वपर्णू र्णसहयोगी भमिूमिका खे
न स
छ—तर
यसका लागि लोकतान्त्रि क सधु ारह
पहि लेनैकार्या
वयन भइसकेका हुनपुर्छ।
समावेशी
णाल
र पारदर्शी शासन नभएस
म, एआई पर्वाू र्वा
ह
, अपर्णू र्णवा वि कृत डटे ाका कारण असफल हुनेछ।
सफल हुनका लागि डटे ा
याय र लोकतान्त्रि क
याय एकैसाथ सनिुनिश्चि त हुनपुर्छ।
समावेशी
ति नि धि
वका लागि एआई-सहाय डटे ा वि
लेषण
● वर्ग,र्ग जाति , लि
ग,
े
का आधारमा राजनीति क
ति नि धि
वमा रहेका खा
टाह
को वि
लेषण
● पार्टी र रा
यका अगं ह
मा वा
तवि क समयको समावेशीता सचू क
याक गर्ने एआई उपकरणह
● कोटा स
तलु न वा लक्षि त पहुँच वि
तारका लागि पर्वाू र्वानमु ान मोडले तयार
सहभागी लोकत
स
ुढ गर्न डि जि टल
लेटफर्म
● नीति
ताव,
थानीय म
ुदामा मतदान, गनु ासो दर्ता , नि र्वा चि त
ति नि धि को
दर्शनर्श नि गरानी गर्न
नागरि कह
ले
योग गर्न स
नेएआई-स
म सहभागी
लेटफर्म वि कास
● नेचरुल
या
वेज
ोसेसि ङ (NLP) को
योग गर
देशभरि का भाषाह
मा आउनेनागरि क
ति क्रि या
वर्गी करण
पारदर्शी उ
मेदवार छनोट र मतदाता शि
ाका लागि एआई
योग
● मतदाताह
लेआ
नो म
ूय र चि
तासँग मेल खानेउ
मेदवार पहि चान गर्न AI-चालि त उ
मेदवार
मि लान
णाल
(ज
तैNSN को SmartVote Nepal पहल)
● परि चय-आधारि त वा भावना
मक मतह
कम गर्न
● पार्टी भि
को उ
मेदवार छनोट
क्रि या पारदर्शी बनाउनेAI अडि ट
णाल
स
ाको के
करण र
टाचारको नि गरानी
● पार्टी भि
को आर्थि कर्थि कारोबार, हि त-सघं र्ष,र्ष र वशं ानगु त नेटवर्क
याक गर्न AI को
योग
● सार्वजर्व नि क स
पत्ति को द
ुपयोग वा राजनीति क क
जाको
ारम्भि क सकं ेत प
ा लगाउनेअनोमल
डि टे
शन
उ
रदायि
व अभि व
ृधि का लागि AI नि गरानी
णाल
● सांसद, म
ी, र सरकार
कर्मचर्म ार
ह
को उपस्थि ती, कार्यसर्य
पादन देखाउनेAI
यासबोर्ड
● फेसि यल रि कग्नि शन वा डि जि टल हाजि र
लग
योग गर
सार्वजर्व नि क कार्या लयह
मा पारदर्शि तर्शि ा
नि र्वा चन सधु ार र सवं धै ानि क सरं चनाका लागि एआई मोडलिेलिङ
● मि श्रि त, समानपु ाति क, वा
य
नि र्वा चन
णाल
लेवि भि
न
े
र समदुायमा क
तो
भाव पार्छ भ
ने
AI आधारि त मोडलिेलिङ
●
थायी
व, नि
प
ता र
ति नि धि
वका
यापार-अफ वि
लेषण गर्न डटे ा-आधारि त परि
य योजना
एआईलेलोकतान्त्रि क जग बि ना फ
टाउन स
दैन
समावेशी लोकत
र स
ं थागत सधु ारको पर्णू र्णकार्या
वयन नभएस
म, एआई डटे ाको मा
ा र नि
प
तामा कमी
भएर असफल हु
छ।
यदि पछाडि पारि एका समदुायह
बहि
कृत छन,्राजनीति क शक्ति केन्द्रि त छ, र नागरि क–रा
य स
ब
ध
वि
छेदि त छ भने—एआईलेवि
यमान असमानताह
मा
झनैबढाउनेछ।
यसलै े, राजनीति क
पा
तरण पहि लो
ाथमि कता हुनपुर्छ।
NSN (नयाँशक्ति नेपाल) को वि
वास छ—एआईलेस
ाको होइन, जनताको सेवा गर्नुपर्नुर्छ। यसको
योग नतिैतिक,
उ
रदायी र जनकेन्द्रि त हुनपुर्छ।
मानवकेन्द्रि त एआई: ‘
यम
ु
नवेयर’लाई के
मा रा
दै
स
पर्णू र्ण
पा
तरण
क्रि या कार्या
वयन गर्न,र्न हामीलेचारवटा त
वको गहि रो समझ आव
यक छ:
● टे
नोवेयर (
वि धि )
●
यमु नवेयर (मानव ससं ाधन)
● अर्गा वेर (स
ं थागत सरं चना)
● इ
फोवेयर (सचू ना
णाल
)
यी सबैजि गस पजल ज
तैआपसमा जोडि एका छन,्र स
तलु न आव
यक छ।
वि कसि त रा
ह
नि र
तर अनसु
धान गर्न स
ने
ोतसाधनमा बलि यो हु
छन,्तर वि कासशील रा
ह
लाई
वि धि आयातमा नि र्भरर्भ रहनपुर्छ।
वि कासशील रा
का नेत
ृवकर्ता ह
लेआयात गर्न लागेको
वि धि को गहि रो समझ नभएस
म, रा
ो
वि धि मा
ससु गं त नि र्णयर्ण लि न स
दैनन।्
तसर्थ,र्थ उनीह
लेनि
न
े
ह
मा गहि रो नजर रा
पुर्छ:
●
वि धि को वि कास
क्रि या
● अनसु
धान र वि कास (R&D)
●
वि धि
थाना
तरण
● बौ
धि क स
पत्ति अधि कार
● लाइसेन्सि ङ
सह
वि धि छनोट गर्दा
यापार रणनीति को अनकुूलता हेरेर रणनीति क नि र्णयर्ण लि नपुर्छ।
कर्पो रेट सामाजि क उ
रदायि
व (CSR) को कोष समेत, स
ं थाह
को
वि धि अवल
बन र
यावसायि क सोचको
सामहिूहिक समझदार
सँग स
बन्धि त हु
छ।
ल
ै गि क खाडल अ
य गर्दै
SDG
परेखाको के
मा रहेको SDG5, अर्था त्महि ला तथा कि शोर
को सशक्ति करण, अ
य सबैल
यह
लाई
अगाडि बढाउनेआधार ब
छ।
महि ला तथा कि शोर
ह
लाई मानव उ
नति का लागि अभि यानको नेत
ृवमा
याउन सके, सबैअ
य SDG
ल
यह
मा
गति हु
छ।
तर, के नेपालको
ामीण नागरि कह
यो अवसर
ति सचेत छन?्
SDG5 Global Alliance ज
ता खलु ा अभि यानह
लेमहि ला नेत
ृवको
ेरणादायक उदाहरणह
वर्द्धन गर्दै
आएका छन।्
पाँच
औ
योगि क
ान्ति (5IR) मा महि लाको रणनीति क नेत
ृव आवाज समावेश हुनुअनि वार्य छ।
के नेपालको
ामीण
े
का महि लाह
यो अवसरको बारेमा जानकार छन?्
यदि होइन भने, अब
यो चेतना फैलाउनेबेला आएको छ।
सशु ासन, सदाचार
परुाना राजनीति क दलह
बाट एसपीएन (नयाँशक्ति ) लाई पथृ क बनाउनेम
ु य त
वह
सशु ासन र सदाचार
हुनेछन।् यो वि शषे
पमा आव
यक छ, कि नभनेआजको नेपालमा राजनीति र
टाचार पर्या यवाची ज
तै
बनि सकेका छन।् धेरैअ
ययनह
लेदेखाएका छन्कि राजनीति क दलह
र नेताह
देशका सबभै
दा
ट
स
ं थाह
तथा
यक्ति बनेका छन।् य
त,ै
शासन,
यायपालि का र सरु
ास
ब
धी नि कायह
पनि
टाचार र
जवाफदेहि ताको के
बनि सकेका छन।्
यसलै े, राजनीति र सार्वजर्व नि क सेवा
े
लाई
टाचारको दलदलबाट म
ुत गर्नु,र्नुसशु ासन र सदाचारको
थापना
गर्नु एसपीएन (नयाँशक्ति ) को म
ु य जि
मेवार
हुनेछ। यसको लागि , राजनीति लाई नि जी करि अर नि र्मा णको
मा
यम नभई
वयसं ेवी सामाजि क सेवाको मार्ग भनेर पनु ःपरि भाषि त गर्न चाह
छ
। हा
ा सबैकार्य र वि
ीय
लेनदेनमा पारदर्शि तर्शि ा, जवाफदेहि ता, काननू ी शासन र
टाचारको श
ूय सहनशीलता सनिुनिश्चि त गर्नेछ
।
हा
ा कुनैपनि नेता वा कार्यकर्य र्ता वि
ध
टाचार, दर्व्युर्व्यवर्व्य हार वा ठगी
माणि त भएमा ता
कालि क कडा कारबाह
गरि नेछ। सादा जीवनशलै
, न
यवहार,
म
ति को स
मान, सामाजि क समरसता र
गति शील स
ं कार नयाँ
शक्ति को सां
कृति क पहि चान हुनेछ।
हा
ो पार्टी भि
वि भि
न तहमा
वत
र नि
प
ओ
ब
स
यान समहूह
गठन गरि नेछ, जसलेहा
ा नेता र
कार्यकर्य र्ता वि
ध आएका सार्वजर्व नि क गनु ासाह
को छानबि न गर्नेछ र ति नका नि र्णयर्ण ह
पार्टी
वारा नि र्वि वर्वि ाद
पमा लागूगरि नेछन।्
हामी गफ होइन, काम गरेर देखाउनेछ
— नि ः
वार्थ,र्थ जनताको प
मा।
यो नैनतिैतिक AI र डटे ा सश
ु
ासनको आधार हो
शासन र आचरणमा नि
ठा बि ना कुनैपनि
वि धि —AI समेत—सफल हुन स
दैन।
ट
णाल
लेउ
प
न गर्ने
डटे ा अधरुो, प
पाती र अवि
वसनीय हु
छ। नतिैतिक AI का लागि आव
यक हु
छ सफा, पारदर्शी र
ति नि धि
वय
ुत डटे ा, जनु सशु ासनमा आधारि त
णाल
ह
बाट मा
स
भव हु
छ।
यसलै े,
टाचारवि
धको सघं र्ष केवल नतिैतिक दायि
व मा
होइन, डि जि टल
पा
तरण, AI कार्या
वयन वा
डटे ा-आधारि त सधु ारका लागि आधारभतू आव
यकता हो।
५. सम
ृ ध समाजवाद (Enriched/Enhanced Socialism)
नेपाललेलामो समयस
म एका
मक
वे
छाचार
साम
तवाद
यव
थासँग सघं र्ष गरेपछि मा
ैपँजु ीवादको
चरणमा
वेश गरेको हो। तर अझैपनि हा
ो आर्थि कर्थि , सामाजि क र सां
कृति क
े
मा साम
ती अवशषे ह
यापक
पमा बाँक
नैछन।्
यसलै े, हा
ो त
काल
न कार्यभर्य ार भनेको यी साम
ती अवशषे ह
को अ
य गर्नु,र्नुराष्ट्रि य
औ
योगि क पँजु ी वि कास गर्नु र बर्जुु वर्जु ा
जात
लाई सधु ार र परि मार्जनर्ज गर्नु हो।
य
यपि हामी ब
ु छ
कि आजको वि
व
यापी एकाधि कारवाद
पँजु ीवाद
सरं चनामा रहँदा एउटा सानो,
अ
पवि कसि त रा
का
पमा नेपालले
वत
राष्ट्रि य औ
योगि क पँजु ीवाद नि र्मा ण गर्नु सजि लो छैन। य
तो
अव
थामा नेपालमा वि कास हुनेपँजु ीवाद नि र्भरर्भ ता र नातावादले
त, वर्गी य र
े
ीय असमानता बढाउनेखालको
हुन स
छ।
यसलै े, य
तो
ारम्भि क औ
योगि क पँजु ीवादलाई समाजवादतर्फ
पा
तरण गर्नु अति आव
यक छ।
रा
यलेसबैनागरि कका लागि शि
ा,
वा
य सेवा र सामाजि क सरु
ाको
यारे
ट
गर्नुपर्नुर्छ। तर, बीस
शता
द
को रा
य-नि यन्त्रि त,
यक्ति वाद
वे
छाचार
समाजवाद
मोडले लाई दोहोर्या उनुआज स
भव छैन।
यसलै े, ए
काइस
शता
द
का आव
यकता र नेपाल
स
दर्भ अनसु ार, एसपीएन (नयाँशक्ति ) लेएक नयाँसम
ृ ध
समाजवादको मोडले वि कास गर्नेछ।
यो
यास मार्क्स
र्क्स वारा
ति पादि त
व
वा
मक तथा ऐति हासि क भौति कवादका सि
धा
तह
लाई अझ वि कसि त
गर्दै अघि ब
नेछ। यो समाजवाद माथि बाट लादि एको, गरि बी बाँ
नेवा कुनै
यक्ति वाद
तानाशाह
हुनेछैन। ब
,
यो समाजवाद त
लो तहबाट नि र्मा ण हुने, सम
ृधि बाँ
ने,
यक्ति गत पहलको स
मान गर्ने र सहभागी हुनेहुनेछ।
एसपीएनको त
काल
न ल
य भनेको राष्ट्रि य औ
योगि क पँजु ीको वि कासमा केन्द्रि त भई सम
ृ ध समाजवादको
जग बसा
नुहो। एसपीएन कुनैवि चारश
ूय समहू होइन। यो
ान र वि
ानका
े
मा मानव जाति को पछि
लो
उपलब्धि ह
समे
दै
पा
तरणकार
गति शील शक्ति को
पमा अघि ब
नेछ।
ष्टि कोणको मलू क
ु
रा: हरेक
यक्ति मा रहेको स
भावना
यो
ष्टि कोणको मलू स
देश भनेको हरेक
यक्ति मा रहेको आ
मबल र स
भावनालाई चि नेर उनीह
को बाधाह
हटाउनेर
मता उजागर गर्ने हो। नेपाल
बौ
धि क वर्गलर्ग ेसम
याह
को सचू ी होइन, शक्ति ह
को पहि चानबाट
रा
नि र्मा णको नेत
ृव गर्नु आव
यक छ। यसलेसबैसरोकारवालाह
लाई
वत
ता, सश
तीकरण र आ
नो
उ
दे
य हासि ल गर्ने
मतामा योगदान प
ुयाउनेछ। नीति नि र्मा णमा नागरि कको मतको
भाव पर्ने र
यसको
असर उनीह
मा
य
देखि नेभएकालेदि गो वि कासका लागि यो स
ब
धलाई समे
नुज
र
छ।
यो
ष्टि कोणमा AI को भमिूमिका — र यसको सीमा
एआई (कृत्रि म ब
ुधि म
ा) लेसम
ृ ध समाजवादको यथार्थी करणमा परि वर्तनर्त कार
भमिूमिका खे
न स
छ—तर
केवल राजनीति क र सामाजि क आधार नतिैतिक, सहभागी र समतामलू क भएमा मा
। य
ता आधार बि ना, AI लेन
त पर्या
त डटे ा पाउँछ, न त नि
प
ता कायम गर्न स
छ।
● डटे ा-आधारि त समानता योजनाको मा
यमबाट, AI लेवञ्चि त
े
ह
को पहि चान गर
वा
य, शि
ा र
आर्थि कर्थि अवसरमा समान पहुँच सनिुनिश्चि त गर्न सहयोग गर्न स
छ।
● सार्वजर्व नि क सेवा
वाहलाई सश
त बनाउन, AI लेसामाजि क सरु
ा, भमिूमि सधु ार, शि
ा र
वा
य
कार्य
र्य मह
मा नागरि क पहुँच सजि लो बनाउन स
छ।
● डि जि टल
ान
लेटफर्ममर्म ार्फत वा
तवि क समयमा असमानता,
टाचार र वातावरणीय
यको
अनगु मन स
भव हु
छ।
● वि
ानका उपलब्धि ह
लाई
ादेशि क तहमा शि
ण र
ावि धि क तालि ममा
पा
तरण गर्न AI आधारि त
उपकरणह
योग गर्न सकि
छ।
● नागरि क
ति क्रि या
णाल
ह
मा AI आधारि त
लेटफर्महर्म
योग गर
, वञ्चि त आवाजह
लाई नीति
नि र्मा णमा पहुँच दि न सकि
छ।
आधार नपग
ु
ेको अव
थामा जोखि मह
यदि राजनीति क र स
ं थागत जग नैबलि यो छैन भने,
● AI लेसाम
तीय–पँजु ीवाद
सरं चनाको प
पात दोहोर्या उँछ, सधु ार गर्दैन।
● डाटा वि कृत हु
छ—व
चनाबाट, स
ाको नि य
णबाट, वा कमजोर पर्वाू र्वाधारबाट।
●
वि धि ह
सश
तीकरणको लागि होइन, नि गरानी र नि य
णका लागि
योग हु
छन।्
वि धि लेमा
याय दि न स
दैन। जबस
म सम
ृ ध समाजवाद पर्णू र्ण
पमा कार्या
वयन हुँदैन, तबस
म AI को
असफलता ए
गोरि दमको कमजोर
होइन, नतिैतिकता, समानता र लोकतान्त्रि क उ
दे
यको अभावका कारण हुनेछ।
AI राजनीति क सधु ारको वि क
प होइन—यो
यसलेमार्गदर्ग र्शनर्श गर्ने उपकरण हो।
एसपीएन (नयाँशक्ति ) को सम
ृ ध समाजवादलेस
मान, सहभागि ता र सम
ृधि को मोडले
ततु गर्छ—जहाँ
जनताको ब
ुधि र व
ै ानि क नव
वर्तनर्त दवुैमि लाएर नयाँनेपाल नि र्मा ण गरि
छ।
यस दर्शनर्श मा आधारि त भएर मा
ैAI लेसाँच्चि कै
पा
तरणको उ
ेरक ब
न स
छ।